TS EN 12001:2013 BETON POMPALARI YAPISAL PERİYODİK VE TAHRİBATSIZ MUAYENE KONTROLLERİ
TS EN ISO 12001:2013 Standardı kapsamında Beton pompası bom testi Ankara’da hizmet verilmektedir.
Türkiye’de 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında yayımlanan 25.04.2013 tarihli ve 28628 nolu İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği*, iş ekipmanlarının kullanımı ile ilgili sağlık ve güvenlik yönünden uyulması gerekli asgari şartları belirlemektir. İlgili yönetmelikte beton pompalarının kontrolleri tam olarak detaylandırılmamış olsa da iş ekipmanlarının bakım, onarım ve periyodik kontrolleri, ilgili ulusal ve uluslararası standartlarda belirlenen aralıklarda ve kriterlerde, imalatçı verileri ile fen ve tekniğin gereklilikleri dikkate alınarak yapılması gerektiği belirtilmektedir.
Beton pompaların periyodik kontrolleri ile ilgili kriterleri belirleyen uluslararası standart olan EN 12001 Standardı’na göre beton pompalarının “yapısal kontrollere” tabi tutulması gerekmektedir. Bu Standart TSE tarafından Türkiye’de TS EN 12001:2013 olarak yayımlanmış olup yerli beton pompası üreticileri ile ithalatçılar bu standarda göre üretim, test ve kontrol yapmaktadırlar. Bu kontroller sayesinde beton pompalarında bom-ayak kırılmaları gibi önemli kazaların oluşmasına yol aşan uygunsuzlukların önüne geçilmesi sağlanabilmektedir.
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
2.6. İş makineleri
2.6.1. İş makinelerinin periyodik kontrolleri yetkili olan; makine mühendisleri, mekatronik mühendisleri, makine ve metal eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler, makine tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır.
2.6.2. İş makinalarının periyodik kontrollerinde muayene ve testlere ek olarak tahribatsız muayene yöntemleri de uygulanabilir. Tahribatsız muayenelere ait raporlar, periyodik kontrol raporunun ekinde saklanır.
2.6.3. Bir kısım iş makinelerinin periyodik kontrol kriterleri ve kontrol süreleri Tablo-6’da belirtilmiştir.
Tablo-6: İş makinelerinin periyodik kontrol süreleri ile kontrol kriterleri
| EKİPMAN ADI | PERİYODİK KONTROL DÖNEMİ
(Azami Süre) (İlgili standardın öngördüğü süreler saklı kalmak koşulu ile) |
PERİYODİK KONTROL KRİTERLERİ (İlgili standartlar aşağıda belirtilmiştir.) |
| Sondaj makinaları | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 16228 serisi standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Çekici dozerler | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 474-2+A1 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Yükleyiciler | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 474-3+A1 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Kazıcı yükleyiciler | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 474-4+A2 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Hidrolik kazıcılar | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 474-5+A3 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Damperli kamyonlar | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 474-6+A1 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Skreyperler | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 474-7+A1 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Greyderler | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 474-8+A1 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Boru döşeyiciler | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 474-9+A1 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Trençerler | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 474-10+A1 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Toprak ve çöp sıkıştırıcılar | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 474-11+ A1 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Halatlı kazıcılar | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 474-12+A1 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Yol düzeltme makinaları | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 500-2+A1 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Zemin stabilize makinaları | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 500-3+A1 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Zemin sıkıştırma makinaları | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 500-4 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Asfaltlama makinaları | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 500-6+A1 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Beton ve harç için taşıma – püskürtme ve yerleştirme makineleri (beton pompası) | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | TS EN 12001 standardında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
Bu kapsamda; hazır beton iş kolunda kullanılan bomlar ve benzeri, dinamik yük altında çalışan ve yorulmaya maruz kalan her türlü iş ekipmanının, yapılacak olan periyodik kontrollerinde özellikle NOT: Kaldırma ve iletme ekipmanlarının periyodik kontrol kriterlerinde yer alan standartlar listesinde TS EN 12001:2013 standardı yer almamaktadır. Bakanlığa görüş bildirerek bir sonraki değişiklikte eklenmesi sözlü olarak talep edilmiştir. oluşabilecek yüzey çatlaklarının uygun tahribatsız muayene yöntemi (NDT) ile kontrol edilmesi gerekmektedir.
Beton pompaları ve benzeri iş ekipmanlarında kullanılacak muayene yöntemleri şunlardır: · VT – Görsel Muayene, · MT – Manyetik Parçacık, · PT – Sıvı Penetrant, · UT – Ultrasonik, · RT – Radyografik.
Kontroller gözle muayene ile başlamalıdır. Gözle muayene yöntemi tahribatsız muayenenin en temel unsuru olup diğer muayene metodları öncesi yapılması gerekmektedir. Bomlar ve benzeri, dinamik yük altında çalışan ve yorulmaya maruz kalan her türlü ekipman için en uygun ve etkili yüzey kontrolü “Manyetik Parçacık Muayene Yöntemi” olup, erişimi mümkün olmayan bölgelerde “Sıvı Penetrantla”, “Radyografik Yöntem”le ya da “Ultrasonik Muayene Yöntemi” de uygulanmalıdır. Özellikle pimlerde oluşacak hataların tespitinde “Manyetik Parçacık Muayene Yöntemi” yetersiz kalacağından “Ultrasonik Muayene Yöntemi” uygulanması gerekmektedir. Yapısal kontroller içerisinde iş ekipmanının güvenli kullanımına ilişkin tüm parametreler (kilit kontrolü, acil stoplar, uyarı işaretleri, çatlak kontrolleri, bağlantı kontroller vb.) kontrol edilmekte ve kabul edilemez uygunsuzluklar (hatalar) belirlendiğinde ekipmanın çalışmasına müsaade edilmemektedir. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’ne göre kaldırma ve iletme ekipmanlarının periyodik kontrolleri, makine mühendisleri, makine veya metal eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler ya da makine tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır. Söz konusu periyodik kontrollerde tahribatsız muayene yöntemlerinin kullanılması durumunda, bu yöntemler sadece TS EN ISO 9712 Standardı’na (EN 473) göre eğitim almış mühendisler, teknik öğretmenler, teknikerler veya yüksek teknikerler tarafından uygulanabilmektedir. Muayene ve kontrol işlemleri dışarıdan bir firma aracılığı ile gerçekleştiriliyor ise firmaların mutlaka TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi’ne (İlgili standartlar çerçevesinde, TS 12681, Kara yolu taşıtları – Özel amaçlı taşıtlar; TS 13288 Beton işleme makinalarına ait kurallar vb.) sahip olması gerekmektedir. Çelik konstrüksiyonlar da gerçekleşen problemler de işlemi yapacak olan firmada çalışan personellerin mutlaka sertifikalı olması gerekmektedir.
Muayene işlemleri yapacak personelin mutlaka VT + MT, PT, UT, RT bir ya da birden fazlasına sahip olmalıdır. İnceleyen kişinin minimum seviye-1, onaylayan kişinin en az seviye-2 olması gerekmektedir. Yapılacak tahribatsız muayenenin seviye-2 sertifika sahibi tarafından talimatının yazılması gerekmektedir.
TS EN 12001:2013 Standardı’nda “7.2.1.3 Reinspection – Tekrar Muayene” altında beton pompalarının kontrol süreleri belirtilmiştir.
- 1-5 yaşına kadar olan beton pompaları, kule boomlar, shotcreteler 1 yıl ya da 1000 çalışma saati,
- 5-10 yaşı arasında olan beton pompaları, kule boomlar, shotcrete makineleri 1 yıl ya da 500 çalışma saati,
- 10+ yaşında olan beton pompaları, kule boomlar, shotcrete makineleri 1 yıl ya da 250 çalışma saati, · Yapısal kontrolleri gerçekleştirecek olan personeller ise yapılacak kontrolleri gerçekleştirme vasfında olması gerekmektedir
T.C Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (Bakanlık), 2015 yılından beri ertelemekte olduğu periyodik muayene, yapısal kontrol rapor gönderimlerini ve bu kontrolleri yapacak kişi/kurumlara kayıt numarası verme işlemini her yıl ertelemiştir. 24.4.2017 tarihli 30047 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile beraber elektronik ortama kayıt için istenecek bilgiler ile elektronik kayıt işlemlerine ilişkin usul ve esasların Bakanlıkça çıkarılacak tebliğ ile belirleneceği belirtilmiştir. Yakın bir zaman içerisinde yürürlüğe girecek olan tebliğ sonrası uygulamanın nasıl olacağı ile ilgili sorulara cevap bulunabilecektir. Periyodik kontrol yapacak kişi ve kuruluşlar için akreditasyon, yetkilendirme ve eğitim zorunluluğu ile ilgili düzenlemeler iş ekipmanları esas alınarak Bakanlıkça çıkartılacak tebliğ ile belirlenecektir. Bu tebliğde belirtilecek süre içerisinde periyodik kontrol yapacak kişilerin eğitim alması, periyodik kontrol yapacak kuruluşların ise hizmet yeterliliği belgesi alması veya akredite olması zorunluluğu getirilecektir. İş ekipmanları için periyodik kontrol yapacak kişilere eğitim alma yükümlülüğü tamamlanıncaya kadar Bakanlık tarafından geçici kayıt numarası verilecektir. Periyodik kontrol yapacak kişinin eğitim alması ile ilgili usul ve esasları belirleyecek olan ve yakın bir zaman içerisinde yürürlüğe girecek tebliğde yer alacak iş ekipmanlarının periyodik kontrolleri için belirlenen süre içerisinde eğitim alma yükümlülüğünü yerine getirmeyenler ilgili iş ekipmanının periyodik kontrolünü yapamayacak ve rapor düzenleyemeyeceklerdir. Geçici kayıt numarası uygulaması, yalnızca Bakanlıkça pilot olarak seçilen il veya illerde başlatılacaktır.